[mm]rEÅav;rSwfpk[/mm]

[mrlynn]

rEÅav;taMumif; axG&mav;yg; vGwfvGwfvyfvyfajymcsifvdkU 'Do&ufudkprdw,f/ [dkbuf igwdkU rEÅav; o&ufxJvnf; oGm;r&Skyf&ufyg/ aemufjyD; rSwfpkoabmvkyfcsifwmvnf;ygoaygh/ vdk&if;udkajym&if&awmh rEÅav;taMumif; axG&mav;yg; vGwfvGwfvyfvyfajymcsifwmyg/

bmvdkUvGwfvGwfvyfvyfqdkwJhpum;udkajymovJqdkawmh omref taumif;awGcsnf;a&;wJh rSwfpkr[kwfvdkUyg/ aemufjyD; rEÅav;taMumif; tjyKoabmraqmifwJh ½ªUaxmifhuaea&;xm;wJh rSwfpkawGudkpkpnf;jyD; ½dkufwifygr,f/ 'gaMumifhprdygw,f/

jrefrmbk&if rif;wkef;rif;w&m;MuD;u rEÅav;jrdKUudk pwnfuwnf;u acwfopfrEÅav; txd taumif;awGcsnf;a&;wJh pmawGuomxifom odomygw,f/ odkUaomfvnf; raumif;wJhbufu a&;xm;wJh pmawG/rSwfpkawGvnf;&Sdygao;w,f/

a'gufwmoef;xGef;u rEÅav;ordkif;udk t&Sdwdkif;trSefwdkif;vkyfr,fqdkjyD; ajymajymqdkqdkvkyfawmh vltrsm;uulnDMuw,fwJh/ odkUayr,fh aygufu&av;q,fa&;&if owfypfr,fqdkjyD; jcdef;ajcmufwJhpmawGvnf;&ygowJh/ tJvdk tJvdk rEÅav;cspfwJhvlawGvnf;&Sdwwfygao;w,f/

q&m ae0if;jrifh&Jh pmaya[majymyGJr,f rEÅav; taMumif;udkxnfhajymwJhtcgr,f jrwfbk&m; Asmxdyfay;cJhwJhae&mrSm Asm'dyf&rif;u jrdKUwnfw,fpojzifhaygh/ waumhawmh Asm'dyfqdkwmrsdK;u rif;vdkvdkuf rif;cpm; avmuDynm&SifawG zefwD;xm;wJh twkta,mifavmuDynm&,fyg/

odkUayr,fh xdkacwfxdktcgu xif&Sm;wJh&[ef;awGuyg Asm'dyfcef; Asm'dyf&qdkjyD;vkyfwwfMuao;awmh t[kwftrSefvdkkvdk ajymprwfwGifusef&pfcJhwmudkvnf; tjypfwifp&mr&Sdyg/ trSefawmh jrwfpGmbk&m; jrefrmjynfvkH;vkH;ra&mufyg/ 'Dawmh rEÅav;jrdKUudkAsm'dyft&wnfw,fqdkwm tkyfcsKyfolrif;u jynfolawGudkvdrfwmbJaygh/

rEÅav; jrdKUMuD;udk rif;rdefUeJUwnfzdkU&mjyifawmh xHk;pHtwdkif; jynfoljynfom;awGu 0dkif;vkyf&wmaygh/ yifyef;qif;&JpGmeJUaygh/ jrdKUMuD; jyD;vk jyD;pOfrSm yGJvrf;obifvkyfygowJh/ jynfolawG aysmfygapqdkwJhoabmaygh/

'Dawmhvnf; vla&mpdwfyg yifyef;aewJh jrefrmvlwdkUwawGvnf; e*dkuwnf;u yGJMudKufordkU vSnf;eJUwrsdK; ajcvSsifooG,f yGJMunfhoGm;MuygowJh/ tJ'DtcsdefrSm tdrfa&SUuaemifrif;om;u omreft&yf0wfeJU jynfolawGMum; penf;emzdkUxGufygowJh/

'Dawmh vrf;rSmtoifhawGUwJh vSnf;udk vrf;MuKHvdkuf&if; " aysmf&Jhvm; tb " pum;pygowJh/ 'Dawmh bmjyefajymvJqdkawmh " ajymw,f&,fvnf; r[kwfygbl; wlarmif&,f bk&ifu jrdKUopfwnfawmh vkyf&udkif&eJU yifyef;wmy ? yGJ&,fqdkawmhvnf; MunfhcsifoGm;csifwmy " vdkUajymygowJh/

'Dawmh uaemifrif;om;ubmjyefajymovJqdkawmh

" 'Drif; rdkUyg tb&,f ? aemifwufwJh rif;us 'Dxufcsrf;omrSmyg " vdkUqdkygowJh/

'Dawmh vSnf;q&mtbu bmjyefajymovJqdkawmh

" rxifygbl; wlarmif&,f ? 'Drat½dk;rsdK;awG 'DvdkbJaerSm " qdkjyD;jyefajymygowJh/

[kwfonf&Sd r[kwfonf&Sd yg;pyf&mZ0ifusefcJhw,f/ tJ'Dtb ajymwJhpum;udkjyefiSg;jyD;ajym&&ifawmh rat½dk;rsdK;awG Asm'dyftokH;csjyD;wnfcJhwJh jrdKUvdkUajym&ifawmh rEÅav;cspfolawG 0dkif;jyD;uavmfwkwfavrvm;bJ/


qufygOD;rnf/

[mrlynn]

မႏၲေလး ျမိဳ႕တည္သမိုင္းေရးမွာမဟုတ္ပါ။ ေရွ႕မွာေျပာခဲ့ျပီးသလိုဘဲ ေခတ္အဆက္ဆက္ ျပည္တြင္းျပည္ပ စာေရးဆရာေတြေရးခဲ့တဲ့ မႏၲေလးအေၾကာင္းေတြထဲက အျပဳသေဘာမေဆာင္တဲ့ဘက္က ေရးခဲ့တဲ့ မွတ္စုတခ်ိဳ႕ကို ျပန္လွန္ခ်င္တဲ့သေဘာပါ။

မင္းတုန္းမင္း (၁၈၅၃-၁၈၇၈) လက္ထက္မွာ မႏၲေလးနန္းေတာ္ကိုတည္ေဆာက္တယ္။ ၁၈၅၇ ဩဂုတ္လ ျမိဳ႕ကြက္႐ိုက္ျပီးကတည္းက အေစာင့္အေရွာက္အရံအတားလည္းျဖစ္ နန္းသက္လည္းရွည္ေအာင္ဆိုျပီး ေလာကီအစီအရင္ေတြအစြမ္းကုန္သုံးပါတယ္။၂၀ ဧျပီ ၁၈၅၈မွာ ျမိဳ႕တံခါးေတြမွာ အင္းျမႇဳပ္တယ္။ အင္းေတြေရးထားတဲ့ ျမိဳ႕ေစာင့္နတ္႐ုပ္ေတြကိုစီရင္တယ္။ ၂၇ မတ္ ၁၈၅၈ ခုႏွစ္မွာ နတ္႐ုပ္ေတြကို လိပ္ျပာသြင္းတယ္။ နတ္႐ုပ္ေတြကို လိပ္ျပာသြင္းတယ္ဆိုေတာ့ လူစေတးတာကိုေျပာသလားဆိုတာ ေသခ်ာမသိပါ။ ၁၅ ေမ၁၈၅၉ မွာ ျမိဳ႕ေထာင့္ေတြမွာ တစ္ရာ့တစ္ဆယ္ဝင္ စည္အိုးၾကီးေတြကို ဆီအျပည့္ထည့္ျပီးျမႇဳပ္တယ္။

မႏၲေလးနန္းေတာ္ ႏွင့္ ျမိဳ႕တည္ေဆာက္ရာမွာသုံးတဲ့ အင္းနာမည္ေတြက

၁။ စမၸာနဝေနာ ကိုးသြယ္ အင္း ( စမၸာနဝရတ္ ကိုးသြယ္ အင္းျဖစ္မယ္ထင္ပါတယ္)
၂။ ဥလႅလိရိအ႒မုက္ အင္း
၃။ သီရိေဇယ် သက္ေတာ္ရွစ္ဆယ္ အင္း
၄။ သီရိေဇယ် မဏိလသက္ေတာ္ရွည္ အင္း
၅။ သာသနာ ၅၀၀၀ အင္း
၆။ သိရသႎၼ ေမဂါထာ အင္း
၇။ သမၼဳေဒၶအင္း
၈။ သတၱ ရတနာအင္း
၉။ အ႒ေဇယ်မဂၤလာအင္း ေတြျဖစ္ပါတယ္။

ေလာကီဆိုင္ရာေရာ ေလာကုတၱရာနဲ႕ပါသက္ဆိုင္တဲ့ အင္းေတြျဖစ္တာေတြ႕ရပါတယ္။ ပုဂံေခတ္ ထီးလိႈင္မင္းလက္ထက္ကတည္းကစခဲ့တဲ့ ဒီလိုေလာကီအစီရင္ေတြအေပၚ အျပစ္ေျပာစရာမရွိပါ။ သို႕ေပမယ့္ လူသတ္ျပီးစေတးတဲ့အခါမွာေတာ့ ေျပာစရာျဖစ္လာပါတယ္။

ျပည္တြင္း ျပည္ပညာရွင္ေတြ မႏၲေလးနန္းေတာ္တည္ေဆာက္ရာမွာ ဘုရင္က " လူသတ္ျပီး စေတး " တဲ့ ေလာကီအစီရင္ကို သုံးတယ္လို႕ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေျပာၾကတယ္။ ျမန္မာေတြဘက္မွာေတာ့ ပါးစပ္ေျပာ အရပ္ေျပာရာဇဝင္ေတြအျဖစ္သာ လူေျပာမ်ားျပီး လူစေတးတယ္ဆိုတဲ့ မွတ္တမ္း မေတြ႕ရပါ။ ခ်ားလ္စ္ ဒူရိြဳင္ဆယ္ရဲ့ မွတ္တမ္းစာ ( C.Duroiselle: Guide to the Mandalay Palace, Rangoon, Govt.Printing, 1925, pp.25- အရ က်ား၊မ ၾကီးငယ္ ငါးဆယ့္ႏွစ္ေယာက္ စေတးတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ၁၉၆၃ ခုႏွစ္ တကၠသိုလ္ပံုႏွိပ္တိုက္ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ယဥ္ေက်းမႈဌာနအတြက္ ပံုႏွိပ္တဲ့ မႏၲေလးနန္းေတာ္ (Mandalay Palace) စာအုပ္မွာေတာ့ ခုလိုလူစေတးရာမွာ ကိုယ္ဝန္အရင့္မာ ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးကိုအသုံးျပဳရန္လိုလားတယ္လို႕ဆိုထားျပန္ပါတ ယ္။ လက္ဖတင္နင္ ဂ်င္နရယ္ဖိုက္ခ်္ရဲ့ " ယခင္ႏွင့္ ယခုျမန္မာႏိုင္ငံ " စာအုပ္မွာေတာ့ ျမိဳ႕တစ္ခါး တစ္ဆယ့္ႏွစ္ရပ္မွာ လူတစ္ဆယ့္ႏွစ္ေယာက္ ဖမ္းျပီးၾကိဳးခ်ီဖိသတ္သည္ဆိုျပီး ေရးထားတယ္။ စုစုေပါင္းငါးဆယ့္ႏွစ္ေယာက္။

ဆက္ေျပာတာက လူေတြနဲ႕အတူ ျမိဳ႕ေထာင့္ေတြမွာ ဆီထည့္ထားတဲ့ စဥ့္အိုးၾကီးေတြကို အထိအခိုက္မရွိေအာင္ သတိၾကီးစြာထားျပီး ျမႇဳပ္ႏွံတယ္။ ဆီကို ျမႇဳပ္ရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ အေစာင့္ ( နတ္စိမ္း ) မျပတ္အျမဲ ဆက္လက္ ေစာင့္ေရွာင့္ေစရန္ ေသခ်ာေအာင္ စီရင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေစာင့္ေရွာက္ေလွ်ာ့နည္းျခင္း ၊ သို႕မဟုတ္ လုံးဝေစာင့္ေရွာက္ျခင္းမျပဳဟုေသခ်ာလွ်င္ လူသစ္ အစားထိုးတယ္။ ဆီမခန္းေျခာက္သေရြ႕ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မျပတ္ဟု ယံုၾကည္လက္ခံတယ္။ (စာအုပ္ေဟာင္း ၂၅၊ ၈၊ စာအုပ္သစ္ ၁၅-၁၇) ။

ဒါေတြက နန္းေတာ္နဲ႕ပတ္သက္ျပီးေျပာစရာတခ်ိဳ႕ပါ။ နန္းေတာ္အျပင္ဘက္အေၾကာင္း ေျပာၾကည့္ရေအာင္ပါ။ ေရႊ႐ိုးအမည္ခံ စေကာ့ရဲ့မွတ္တမ္းမွာ မႏၲေလးလမ္းေတြဟာ အျမဲလို ညစ္ပတ္နံေစာ္ေနတယ္၊ လမ္းေပၚမွာ ဝက္ ေခြး ေတြနဲ႕ ဥဒဟိုျပည့္ေနတယ္။ ဖုန္ေတြထူထပ္ေနတဲ့ လမ္းမေဘးမွာတင္ အစားအေသာက္ေတြ ေၾကာ္ေလွာ္ေရာင္းဝယ္တာလည္း ရွိရဲ့။ ေစ်းေတြမွာဆိုလည္း ညစ္ပတ္နံေစာ္ေနတယ္။ သံဃာေတာ္ေတြအေျမာက္အမ်ားကို ေန႕စဥ္ဆြမ္းေလာင္းရာမွာ လမ္းေပၚလႊတ္ထားတဲ့ ဒီဝက္ေတြကိုဘဲ ဖမ္းဆီးသတ္ျဖတ္ျပီး ခ်က္ျပဳပ္လႉဒါန္းတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။

ေခြးေတြကလည္း အင္မတန္ေသာင္းက်န္းတယ္။ လူစိမ္းသူစိမ္းေတြဆို အင္မတန္သိတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေရႊ႐ိုးတို႕လို လူျဖဴေတြမ်ားေတြ႕လို႕ကေတာ့ မနားတမ္းေဟာင္တယ္။ ဒီဘက္ရပ္ကြက္က ေခြးေတြက နယ္နိမိတ္အဆုံးထိလိုက္ေဟာင္ျပီးတာနဲ႕ ဟိုဘက္ရပ္ကြက္ထဲကေခြးေတြကို အခ်က္ျပျပီးတာဝန္လႊဲေပးပါသတဲ့။ အင္မတန္ဆိုးတဲ့ ေခြးက ေနာက္က လိုက္ဆြဲတယ္။ ရန္မူတဲ့ေခြးေတြဟာ ပိုင္ရွင္မရွိဆိုေပမယ့္ လိုက္ဆြဲတဲ့ေခြးကို လက္တုန္႕ျပန္ဖို႕ၾကိဳးစားတဲ့အခါ ရပ္ကြက္ထဲက လူေတြ ကေလး လူၾကီးပါမက်န္ ဝိုင္းဝန္းရန္လုပ္ဖို႕ ထြက္လာမယ္။ လမ္းေပၚမွာေသာင္းက်န္းေနတဲ့ ဝက္ေတြဟာလည္းဘဲ ဘယ္ေတာ့မွ လမ္းဖယ္ေပးေလ့မရွိတဲ့။

ဆက္ပါဦးမည္။

[mrlynn]

မႏၲေလးအေၾကာင္း အေမလူထုေဒၚအမာတို႕ေရးတဲ့အခါ သိပ္ခ်စ္စရာေကာင္းတဲ့ ဓေလ့ ႏွင့္ လူေတြအေၾကာင္း တခုတ္တရေရးေလ့ရွိပါတယ္။ စာေရးဆရာၾကီး ျမသန္းတင့္ကေတာ့ျဖင့္ မႏၲေလးကို ဖီးနစ္ငွက္နဲ႕တင္စားျပန္ပါေသးတယ္။ အဲဒီမွာ ေျပာစရာျဖစ္လာတယ္။ ဖီးနစ္ဆိုတဲ့ သေဘာက မီးပံုထဲက ခဏခဏထလာတဲ့ သေဘာေဆာင္တယ္။

အမွန္တကယ္လည္း ျမိဳ႕တည္ျပီးကတည္းက မႏၲေလးမွာ မၾကာခဏ မီးအၾကီးက်ယ္ေလာင္ေလ့ရွိတယ္။ ျမန္မာဘုရင္ ပါေတာ္မူျပီး အဂၤလိပ္ကိုလိုနီ ဘဝေရာက္ကာစ ပထမ ၂လအတြင္းမွာ မႏၲေလးေရာက္လာတဲ့ ႐ုရွားလူမ်ိဳး ပါဠိ၊ သကၠတ ပညာရွင္ မိနယဲဖ္ မွတ္တမ္းမွာေတာ့ ပူပူေႏြးေႏြး ကိုလိုနီလက္သစ္ မႏၲေလးမွာ ေၾကာက္စရာအေကာင္းဆုံးဟာ ဓားျပေဘး ႏွင့္ မီးေဘးပါတဲ့။

မႏၲေလး ျမိဳ႕ဟာ တည္စကတည္းက မီးနဲ႕ယဥ္ပါးခဲ့ဟန္တူပါတယ္။ မွတ္တမ္းေတြအရ ျမိဳ႕တည္လို႕ ျပီးလု ျပီးစဥ္အခ်ိန္မွာ ျပသာဒ္ ႏွင့္ ျပ ကို မိုးၾကိဳးပစ္တာ စုစုေပါင္း ႏွစ္ၾကိမ္ရွိပါတယ္။ ေလာကီပညာအရ ယူမယ္ဆိုရင္ အေကာင္းလား အဆိုးလားေသခ်ာမသိေပမင့္ မင္းဆက္ ႏွစ္ဆက္ဘဲ ေနလိုက္ရတဲ့ ေနာက္ဆုံးမင္းေနျပည္ျဖစ္ခဲ့တာေတာ့ အမွန္ဘဲ။ ဒီလို မိုးၾကိဳးပစ္ခံရတာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ေဟာကိန္းထုတ္ခဲ့တဲ့ မွတ္တမ္းမ်ိဳးေတာ့ မေတြ႕ရေသးပါ။

၂၃ ဇန္နဝါရီမွာ မွာစထားတဲ့ ႐ုရွားလူမ်ိဳး ပါဠိ၊ သကၠတ ပညာရွင္ မိနယဲဖ္ရဲ့ မႏၲေလးမွတ္တမ္းဟာ ၈ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၈၈၆ မွာအဆုံးသတ္ထားပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ မိနယဲဖ္ဟာ ၁၂ ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၈၈၆ မွာ ေရႊေတာင္က်ီးသဲေလးထပ္ ဆရာေတာ္ (ဇိနတၱပကာသနီက်မ္းျပဳ ပုဂိၢဳလ္) နဲ႕ သြားေတြ႕ပါေသးတယ္။

သူ႕ရဲ့ မွတ္တမ္းမွာ အေရးၾကီးအခ်က္လက္ေတြတခ်ိဳ႕ရလိုက္ပါတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ စေလဒင္ ႏွင့္ အဖြဲ႕ ဟာ ဘုရင့္ ႏွင့္ မိဖုရားတို႕ရဲ့ အသုံးေဆာင္ေတြလို ေလလံတင္ေရာင္းခ်ခဲ့တဲ့ မွတ္တမ္းမ်ိဳးဟာ အေရးၾကီးပါတယ္။ အဂၤလိပ္ေတြ ျမန္မာ့နန္းတြင္းပစၥည္းေတြကိုလုပ္ခ်င္တိုင္း လုပ္ခဲ့ေၾကာင္းသက္ေသလုပ္လို႕ရတဲ့ မွတ္တမ္းမ်ိဳးေပါ့။ အဲဒီမွတ္တမ္းကို ေဒါက္တာသန္းထြန္းက ဘာသာျပန္ထားျပီး " နယ္လွည့္ ရာဇဝင္ ပ၊ဒု၊တ တြဲမွာ " ထည့္ေရးခဲ့ပါတယ္။

လမ္းၾကဳံလို႕ေျပာခ်င္တာက အမွန္တိုင္းေျပာရရင္ ေဒါက္တာသန္းထြန္းရဲ့ ဘာသာျပန္ဟာ ဆရာျမသန္းတင့္ရဲ့ ဘာသာျပန္အတတ္ကို ဘယ္လိုမွမမွီပါ။ The Lacquer Lady ကို ေဒါက္တာသန္းထြန္းက " ယြန္းပံုအမ်ိဳးသမီး" လို႕ ျပန္တဲ့အခ်ိန္မွာ ဆရာျမသန္းတင့္က " ယြန္းခင္ခင္ " လို႕ျပန္ပါတယ္။ ( ဤကား ငလင္း၏ စကားခ်ပ္တည္း )

မိနယဲဖ္ ရဲ့ မွတ္တမ္းမွာ ေနာက္ထပ္တန္ဖိုးၾကီးအခ်က္လက္တစ္ခုက ၁၈၈၆ ခုႏွစ္ ဝန္းက်င္မွာ ေရွးျမန္မာတို႕ေလ့လာခဲ့၊ ျပဳစုခဲ့တဲ့ က်မ္းအမည္ေတြကို ေလ့လာခြင့္ရတာပါဘဲ။ က်ေနာ္ၾကိဳးစားျပီး စာရင္းလုပ္ၾကည့္ပါတယ္။ ဟိုဘက္ " ေပ်ာက္ကြယ္ ေရွးပစၥည္း " သရက္မွာတင္ပါမယ္။ မိနယဲဖ္ ရဲ့ မွတ္တမ္းမွာ ေရးထားတဲ့ က်မ္းအမည္ေတြထဲက ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က ခုခ်ိန္မွာ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ရွာလို႕ကို မရေတာ့တာပါ။

မႏၲေလးရတနာပံုေခတ္ ခမ္းပတ္ဝန္ၾကီးအရာက က်ေတာ့ ဝန္ၾကီးပိုင္ပစၥည္းေတြကို သိမ္းပါတယ္။ ပစၥည္းစာရင္း မွာ သိမ္းစည္းရမိတဲ့ က်မ္း စာရင္းမွတ္တမ္း ပုရပိုဒ္က်န္ရစ္တယ္။ အဲဒီစာရင္း ႏွင့္ မိနယဲဖ္ ရဲ့ မွတ္တမ္းမွာ ပါတဲ့ က်မ္းစာရင္းကိုေတြ ေပါင္းလိုက္တဲ့အခါ ၁၈၈၅-၆ ဝန္းက်င္ က်မ္းစာရင္းေတာ့ ရမယ္လို႕ထင္တယ္။ ေလ့လာမွတ္သားလိုသူေတြအတြက္ အသုံးဝင္ႏိုင္တာမို႕ ၾကိဳးစားျပီး လုပ္ၾကည့္ပါဦးမယ္။

ေနာက္တပိုစ္က စျပီး ဆရာၾကီးေဒါက္တာသန္းထြန္း သူ႕အာေဘာ္နဲ႕ ဘာသာျပန္ထားတဲ့ မိနယဲဖ္ ရဲ့ မႏၲေလး မွတ္တမ္းတင္ပါမယ္။ သူ႕စကားကိုဘဲ ယူေျပာပါမယ္။ ဖတ္ေကာင္းမယ္လို႕ အာမ မခံ။


ဆက္ပါဦးမည္။

[mrlynn]

၂၃ ဂ်န္နရာရီ ၁၈၈၆

မႏၲေလးမွာ ပထမဆုံးအိပ္ရတဲ့ည။ က်ဳပ္တို႕အိမ္ကို ဓားျပလာမတိုက္။ ညစာမစားရခင္ ဟိုတယ္မန္ေနဂ်ာက ခင္ဗ်ားမွာ ေျခာက္လုံးပူးေသနတ္ ပါသလားေမးတယ္။ ခုလိုအခါ ေသနတ္မပါရင္ ခက္တယ္တဲ့။ ည ၉ ညာရီဆိုရင္ သူကိုယ္တိုင္လိုက္ျပီး တံခါးေပါက္ အၾကီးအေသးရွိသမွ် လိုက္ပိတ္ရတယ္လို႕လည္းေျပာတယ္။ ညစာက ေတာ္ေတာ္ညံ့တယ္။

ကုန္တိုက္မ်ိဳးစုံက ကိုယ္စားလွယ္ေတြလည္း က်ဳပ္တို႕တဲ့အတူ တည္းေနတယ္။ တစ္ေယာက္က ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသား။ အားလုံးပဲ (အဂၤလိပ္မင္းၾကီးခ်ဳပ္) ဘားနာဒ္ကို ဆဲေနၾကတယ္။ ဓားျပေတြအေၾကာင္းေတာ့ စကားမစပ္မိဘူး။ ေဘးအိမ္က ဆိုင္းတစ္ညလုံးတီးတယ္။ မန္ေနဂ်ာဟာ တံခါးပိတ္ဖို႕ေမ့သြားျပီး ဆိုင္းသံၾကားရာဖက္ကို ထြက္သြားေလရဲ့။ ဖိနပ္မပါတဲ့ အေစခံကို က်ဳပ္ကိုယ္တိုင္ေခၚျပီး တံခါးပိတ္ခိုင္းရတယ္။ က်ဳပ္အခန္းက တကယ္ေတာ့ ဘာတံခါးမွမရွိဘူး။ အမ်ားစုထိုင္ဖို႕ ခင္းက်င္းထားတဲ့ ဝရန္တာနဲ႕ ကန္႕လန္႕ကာ တစ္ခုခ်ျပီး ျခားေပးထားတယ္။ ဖံုနဲ႕အနံ႕အသက္ကေတာ့ ေနရာအႏွံ႕ ။

သီေပါမင္းကို ရက္စက္တယ္လို႕ ေျပာေနၾကေပမယ့္ က်ဳပ္တို႕ စကားဝိုင္းမွာေတာ့ ဒီလိုအျပစ္မတင္ဘူး။ သူ႕မယား သူ႕ေယာကၡမ အပါအဝင္ သူ႕အမတ္ေတြရဲ့ အျပစ္ပဲလို႕ ယူဆတယ္။ ရွင္ဘုရင္က တစ္ခ်ိန္လုံး နန္းတြင္းမွာဘဲ တံခါးပိတ္ျပီးေနတယ္။ ဒီေတာ့ သူ႕စိတ္ထဲမွာ သူ႕ခြန္အားဟာ သိပ္ၾကီးတယ္လို႕ ထင္ေနမယ္။

ေမာင္ဘိုးမွင့္ ကိုယ္စားလွယ္ ဦးကာ ခုပဲလာတယ္။ ကက်ဳပ္လိုခ်င္တဲ့ စာအုပ္စာရင္းကို ယူသြားတယ္။ ရေအာင္ရွာေပးမယ္တဲ့။ ဒီလိုေျပာေပမယ့္ သိပ္မယုံရဘူး။ ရခ်င္မွရမယ္။ ဒါေပမဲ့ ဦးကာဟာ သိပ္ျပီးညွာတာေထာက္ထားတတ္ပံုေပၚတယ္။ ဓားျပဆူလို႕ ဘုန္းၾကီးေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ထြက္ေျပးျပီလို႕ သူပဲေျပာတယ္။

ကာလကတၱား စတိတ္စမင္း သတင္းေထာက္ ခုပဲလာေတြ႕တယ္။ အရင္ ရွစ္ရက္ေလာက္က ရွမ္းဘက္ကတင္တဲ့မင္းေလာင္း ေသနတ္မွန္ျပီး က်တယ္။ ဘက္ေတာ္သား ခုႏွစ္ရာရွိတယ္။ အဂၤလိပ္ဖက္ဝင္လာတဲ့ ဝန္တစ္ေယာက္က ဖမ္းေပးတာလို႕ေျပာတယ္။ အဖမ္းမခံလို႕ ပစ္ရတယ္။ အဲဒီမင္းေလာင္းမွာ သမီးႏွစ္ေယာက္ ပါလာတယ္။ သူတို႕ကိုေတာ့ လႊတ္လိုက္ပါတယ္။ အဲဒီလူကပဲ ဓားျပဆိုတဲ့လူအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ (ဘုရင့္) စစ္သား(ေဟာင္း) ေတြတဲ့။ ဒီအထဲမွာ ရွမ္းနည္းနည္းပါတယ္။

ကုန္ခဲ့တဲ့ သီတင္းတစ္ပတ္အတြင္းမွာ ျငိမ္လို႕။ ဒီျမိဳ႕တြင္းမွာ စိုးရိမ္စရာ မရွိ။ ဦးကာ့အေျပာ မႏၲေလးသား တစ္ေသာင္းရွိတယ္။ ဘုရင့္လက္ထက္ေတာ္ အတြင္းက ရဟန္းေျခာက္ေထာင္ရွိတယ္။ လစဥ္ ေငြေတာ္ႏွစ္သိန္း ဘုရင္က ဘုန္းၾကီးေတြအတြက္သုံးတယ္။ ပရိယတိၱေတာ္ရင္ ဘုရင့္ေထာက္ပံုျမဲတဲ့။ ဒီလို အလႉေတာ္ကို မႏၲေလးဘုန္းၾကီးသာမက နယ္ကေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပုဂိၢဳလ္ရွိတယ္လို႕ ဘုရင္ၾကားေတာ္မူရင္လည္း ရႏိုင္တယ္။ အခု အေျခေနမွာေတာ့ ဘုန္းၾကီးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ မႏၲေလးကစြန္႕ခြါသြားၾကပါျပီ။ ဆြမ္း ကြမ္း လႉဒါန္းသူ နည္းပါးသြားလို႕ လို႕ေျပာၾကပါတယ္။

ညေန သုံးနာရီခြဲမွာ သစ္သားပန္းပုဆရာေတြကို သြားၾကည့္တယ္။ ထူးျခားတဲ့ လက္ရာရယ္လို႕မေတြ႕။ ထုျပီးသားေတြက ပိုျပီးညံ့ေသးတယ္။ အဲဒီကဆက္ျပီး ျမိဳ႕သစ္အတြင္းဝန္မင္းေက်ာင္းကို သြားတယ္။ ေက်ာင္းဒကာက အရင္ ျပင္သစ္သြားတဲ့ သံအမတ္ၾကီးေပါ့။ ဒီေက်ာင္းအတြက္ အေတာ္ေငြကုန္မယ္။ ႏွစ္ထပ္ေဆာက္ထားတဲ့ ဧရာမေက်ာင္းၾကီးပါပဲ။ စာသင္ ရဟန္းငယ္ေတြေနဖို႕ အခန္းက်ယ္ၾကီးေတြလည္းပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေတြ႕ေတာ့ ရဟန္းနည္းနည္းပဲေတြ႕တယ္။ ရဟန္းတစ္ပါးကို သကၠတ ဘာသာနဲ႕ က်ဳပ္က စကားေျပာၾကည့္ေတာ့ သူက အခုသူ႕မွာတပည့္နည္းနည္းပဲက်န္ေတာ့တယ္လို႕ေျဖတယ္ ။ ဦးကာအေျပာအရ ဘုရင့္လက္ထက္တုန္းက တခ်ိဳ႕ဆရာေတာ္မွာ တပည့္ငါးရာေက်ာ္အထိ ရွိမယ္တဲ့။ အခုလို ဆုတ္ယုတ္သြားတာၾကည့္ျပီး သာသနာေတာ္ ညိႈးႏြမ္းမွာကို စိုးရိမ္ေနၾကတယ္။

ဒီေက်ာင္းတိုက္ကို စီပြိဳင္ႏွစ္ရာ ဝိုင္းထားတယ္။ ေက်ာင္းၾကီးက တကယ့္ကို ခန္႕ညားတယ္။ ဘုရားဆင္းတုေတာ္က စက်င္ေက်ာက္သားနဲ႕ ထုထားတယ္။ ေက်ာင္းထဲကို စျပီးဝင္တဲ့တံခါးရဲ့ တည့္တည့္တစ္ဖက္မွာ ဗဟိုခန္းမလုပ္ျပီး ဒီကိုယ္ေတာ္ၾကီးကို ထားတယ္။ ကိုယ္စားေတာ္ၾကီးရဲ့ ဝန္းက်င္မွာလည္းလႉဖြယ္ဝတၱဳေတြ ခင္းက်င္းထားတယ္။ နည္းနည္းအလင္းေရာင္နည္းလို႕ အဲဒီပစၥည္းေတြကို ကြဲကြဲျခားျခား မျမင္ပါ။ ဆရာေတာ္က လလိတဝိတၱရ နဲ႕ ကာတႁႏၲ က်မ္းေတြကို ျပတယ္။ လလိတဝိတၱရ ဆိုတာ ဗုဒၶဝင္ပဲလို႕ေျပာျပတယ္။ မႏၲေလးတစ္ျမိဳ႕လုံး သူ႕လိုသကၠတ ေျပာတတ္သူ မရွိလို႕လည္းေျပာတယ္။ သူလည္း သိပ္မတတ္ပါဘူး။

ႏိုင္ငံကို သိမ္းယူတဲ့ ျပႆနာနဲ႕ ပတ္သက္ျပီး ျမန္မာအမ်ိဳးသားေတြရဲ့ သေဘာထားကို အာဏာပိုင္ေတြ တကယ္သိရဲ့လား မေျပာတတ္ပါ။ က်ဳပ္လို တစိမ္းဧည့္သည္အဖို႕ေတာ့ ေကာင္းေကာင္းျမင္သာတယ္။ ေက်ာင္းတိုက္အဝင္မွာ စီပြိုင္က တားေတာ့ ဦးကာကျပန္ၾကည့္ပံုဟာ ရြံရွာမုန္းတီးျပီး ေဒါသအျပည့္ပဲ။ ဆရာေတာ္ကလည္း ရွင္ဘုရင္ကို တမ္းတစကားေျပာတယ္။ လူေတြလည္း စိတ္ခ်မ္းသာတယ္။ ဘုန္းၾကီးတပည့္ေတြလည္း ေက်ာင္းတိုက္နဲ႕တစ္လုံး။ ခုေတာ့ အဂၤလိပ္လက္ထက္မွာ အားလုံးပံုစံတစ္မ်ိဳးျဖစ္သြားတယ္။ လူ တပည့္ ၊ ရဟန္း တပည့္ေတြလည္း ေျပးကုန္ျပီ။ သာသနာ ေမွးမွိန္သြားမွာ စိုးရိမ္တယ္လို႕ အထပ္ထပ္ ေျပာတယ္။ ေရွးပံုစံပ်က္တယ္။ ေပ်ာက္ကြယ္လိုက္တယ္။ အဲဒါကို ယူက်ဳံးမရျဖစ္တယ္တဲ့။ ပံုစံအသစ္ဟာ ေကာင္းမွာတဲ့လား။ (အဂၤလိပ္ကို) ဘာမဆို မွန္ပါ့ဘုရားလိုက္မယ့္ လူတန္းစားသစ္ေတာ့ မေပၚလာေသးဘူး။ ဒီလိုလူစားမ်ိဳး ဘယ္ေနရာက ေပၚလာမလဲ။

ကေန႕ ညစာစားၾကေတာ့ ဒီျမိဳ႕မွာ ကူလီတစ္ေယာက္ဟာ တစ္လလုံးမွ ဝင္ေငြ ၂ိ၊ ၃ိ ပဲရတယ္လို႕ ေျပာတာ ၾကားရတယ္။



ဆက္ပါဦးမည္။

[mrlynn]

၂၄ ဂ်န္နဝါရီ ၁၈၈၆

ကေန႕ ဦးကာနဲ႕ သာသနာပိုင္ ဆရာေတာ္ၾကီးေက်ာင္းကို ေရာက္ျပန္တယ္။ မာလာလကၤာရသ ဓမၼဝံသ အတုလပဝရဓမၼ ေသနာပတိ မဟာဓမၼ ရာဇာဓိရာဇဂု႐ု သီတင္းသုံးရာေက်ာင္းပါပဲ။ ေက်ာင္းတိုက္ဟာ နန္းေတာ္နဲ႕နီးတယ္။ ဆရာေတာ္ဟာ စၾကႍေပၚက ကြပ္ပ်စ္ေပၚမွာ သီတင္းသုံးေနတယ္။ မွီအုံးတစ္ခုကိုမွီျပီး ပံုႏွိပ္စာအုပ္တစ္အုပ္ကို ၾကည့္ေနတယ္။

ဆရာေတာ္အနားမွာ ရံေနတဲ့ ရဟန္းထဲက တစ္ပါးဟာ ပါဠိလိုေျပာတတ္တယ္။ ေျပာပံုေတာ့ ညံ့တယ္။ ေျပာၾကရတဲ့ စကားအေၾကာင္းအရာကလည္း အေထြအထူး စိတ္ပါဝင္စားစရာမပါဘူး။ ပါေတာ္မူတဲ့ဘုရင္အတြက္ ဝမ္းနည္းတယ္။ ျပင္သစ္နဲ႕ ႐ုရွားကို ခ်ီးမြမ္းတယ္။ ဒီလိုေျပာၾကရင္း အဂၤလိပ္ကို ကဲ့ရဲ့ရွုတ္ခ်တယ္။

ေက်ာင္းတိုက္ဟာ ထန္းေပါတဲ့ဥယ်ာဥ္ထဲမွာ ေဆာက္ထားတယ္။ ေက်ာင္းဝင္းထဲမွာေတာ့ သံဃာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေတြ႕ပါတယ္။ အားလုံး ေက်ာင္းေနသံဃာေတြပဲျဖစ္မယ္။ အၾကီးအအုပ္ရဲ့ ဌာနျဖစ္လို႕နဲ႕တူပါတယ္။

ျမန္မာ့သေဘာဟာ ျမင့္ျမတ္သူရဲ့ေရွ႕မွာ အင္မတန္ ႏွိမ့္ခ်ပါတယ္။ ဒီလိုပဲ ျပဳမူရမယ္လို႕ ရဟန္းေတြကပဲ သင္ၾကားေပးထားတယ္မဟုတ္လား။ ဒီလို ႏွိမ့္ခ်တာဟာ ဆရာေတာ္ေတြရဲ့ ေရွ႕ေရာက္ေတာ့ လြန္လြန္းလွခ်ည္ရဲ့လို႕ ထင္မိတယ္။ လူဝတ္ေၾကာင္တစ္ေယာက္ဟာ ကုန္းျပီးတြားမတတ္ ဝပ္စင္းျပီး ဝင္လာျပီး ေျခေတာ္ကို ဦးခိုက္တယ္။ ဆရာေတာ္က အသိအမွတ္ျပဳပံုမေပၚ။ ေက်ာက္႐ုပ္လိုပဲ ခန္႕ခန္႕ၾကီး ဆက္ေနတယ္။ အားလုံးပဲ အျမဲကြမ္းဝါးေနၾကတယ္။

အခုသြားေတြ႕တဲ့ ဦးေကတုလည္း ဒီအတိုင္းပဲ။ ကြမ္းဝါးလို႕။ ဓားျပေၾကာက္လို႕ ေက်ာင္းၾကီးကိုထားခဲ့ျပီး သိမ္သိမ္ငယ္ငယ္ လာေနသတဲ့။ အေျခအေန ဆိုးရြားပံုကို ညည္းတြားေနတယ္။ စၾကႍမွာ အစုစုသံဃာ ဆယ္ပါးေလာက္ရွိတယ္။ ပါဠိလိုေျပာဖို႕ၾကိဳးစားၾကည့္တယ္။ မစြံဘူး။ သူတို႕အသံထြက္ကို က်ဳပ္နားမလည္ဘူး။ မဆီမဆိုင္ ႐ုရွားႏိုင္ငံရဲ့ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြရဲ့ အေၾကာင္းကိုေမးတယ္။ ရွင္းရွင္းေျပာေတာ့ သူတို႕ အားလုံးဟာ ဗဟုသုတ အင္မတန္ေခါင္းပါးတဲ့၊ ေပါင္းလို႕ သင္းလို႕ မရႏိုင္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြပဲေပါ့။

ျမိဳ႕အေျခေနကေတာ့ တကယ့္ စိတ္ပ်က္စရာ။ နံလိုက္ေစာ္လိုက္တာလည္း လြန္ေရာ။ ဒါေပမဲ့ ျမိဳ႕ဝန္းက်င္ဟာ စိမ္းလန္းစိုေျပတယ္ဆိုတာေတာ့ မွန္တယ္။ ေခြးငတ္ေတြကလည္း ေပါပါဘိ။ လမ္းေပၚမွာ လွည္းကလည္း ႏြားဆြဲတယ္။

[mrlynn]

၂၅ ဂ်န္နဝါရီ ၁၈၈၆

အိမ္တိုင္းပဲ မက်ည္းပင္ရိပ္နဲ႕ ၊ ထန္းေတြ ( အုန္းပင္ျဖစ္မယ္ထင္တယ္ ) ၊ ငွက္ေပ်ာေတြရံလို႕။ မနက္ခင္းမွာေတာင္ နံေစာ္ပံုကေတာ့ တရားလြန္ပဲ။ ျမိဳ႕ထဲမွာ မနက္ေျခာက္နာရီဆိုရင္ လႈပ္လႈပ္ရြရြျဖစ္လာျပီ။ ဆီမရွိတဲ့ လွည္းဘီးေတြကလည္း တကြၽီကြၽီျမည္လို႕။ နားမခံသာဘူး။ မနက္ခင္း မ်က္ႏွာသစ္ ေရခ်ိဳးလုပ္တဲ့လူေတြဟာ ကိုယ္တစ္ဝက္တုံးလုံးနဲ႕ အိမ္ဝလမ္းမမွာထြက္ျပီး လုပ္တယ္။ နန္းေတာ္ဖက္ကိုသြားတဲ့ လမ္းမေပၚမွာရွိေနတဲ့ က်ဳပ္တို႕ဟိုတယ္မွာလည္း ဖုံေတြ မႈန္ေတြ အမိႈက္သ႐ိုက္ အျပည့္။ ဒီေနရာမွာ တိုင္းရင္းသား သာမန္အိမ္အတိုင္းပဲ။

မနက္ရွိနာရီကစျပီး ေလလံ ေမာင္းသံၾကားေနရတယ္။ ဘုရင့္မိဖုရားရဲ့ နန္းတြင္းပစၥည္းေတြကို ေလလံပစ္မယ္တဲ့။ မေန႕က ဂ်ာမန္ေကာင္က သူေလလံပြဲက မိဖုရားရဲ့ ဆုေတာင္းစာအုပ္နဲ႕ စိန္စီေရႊခ် ေဘာင္တပ္ ဆရာေတာ္ၾကီးပံုတူတစ္ခ်ပ္ ရခဲ့တယ္လို႕ ႂကြားေနတယ္။ ဒီလိုေလလံပြဲကို ျမန္မာအမ်ိဳးသားေတြက ဘယ္လိုသေဘာထားမလဲ သိခ်င္လိုက္ပါဘိ။ ကာနယ္စေလဒင္ဆိမွာ ခြင့္ေတာင္းျပီး ကေန႕ ဘုရင့္စာၾကည့္တိုက္ကို ေလ့လာပါတယ္။ ကြၽန္းေသတၱာတစ္လုံးကို ဖြင့္ၾကည့္ေတာ့ က်မ္းစာထုပ္ ၁၀၀ ေလာက္ေတြ႕တယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ဳပ္အရင္ ေမႊေႏွာက္သြားတဲ့လူေတြေၾကာင့္ ဖရိုဖရဲေတြ႕ေနရတယ္။

ထင္တဲ့အတိုင္းပဲ ဘုရင့္မွာ ပိဋကတ္သုံးပံုအျပင္ နိသွ် ၊ အ႒ကထာ ၊ဋီကာေတြ အစုံရွိတယ္။ သစ္က်မ္းေရာ အနားအစပ္ေတြပါ ေရႊခ်ထားတယ္။ အခုအေန ေတာ့ မဆိုင္တာေတြပါ ေရာေႏွာျပီး ပြေနတာပဲ။ ဒါေပမဲ့ အခုေသတၱာထဲမွာ ဒီက်မ္းေတြရွိတယ္လို႕ သတိထားမိတယ္။

သဗႏၶစိႏၲာဋီကာ
ေဘဒစိႏၲာဒီပနီ
ကာရိကာ ဋီကာ
ဧကကၠရ ဋီကာ
ဂႏၶာဘရဏ ဋီကာ
ဝစၥဝါစက ဋီကာ
သဒၵဝုတိၱ ဋီကာ

ျပီးေတာ့ သဓမၼကိတိၱေထရျပဳတဲ့ ဝိစိတၱာလုံကာရ က်မ္းၾကီးကိုလည္းေတြ႕တယ္။ ျမန္မာဘာသာက်မ္းေတြထဲက ဃာဂဂႏၶသစၥာသံေခပ ေခၚတဲ့ ဘဒၵႏၲဓမၼပါလ ေရး က်မ္းတစ္ေစာင္ေတြ႕တယ္။ က်မ္းဦးစကားမွာ က်မ္းျပဳဆရာဟာ အာနႏၵေထရျဖစ္တယ္လို႕ပဲေတြ႕ရတယ္။ ဒသဝတၱဳကထာ ေခါတဲ့ ဒသတၳဳပကရဏ ကေတာ့ ဝတၳဳသြားျပန္ေျပာတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးနဲ႕ေတြ႕ရတယ္။ ႐ုႁႏၵယာမလဓႁႏၲ ဆိုတဲ့ သကၠတကို ျမန္မာအကၡရာနဲ႕ေရးထားတဲ့က်မ္းရဲ့ သုံးေလးခန္းကိုလည္းေတြ႕တယ္။ က်မ္းရဲ့နာမည္ကိုေတာ့ ဓာတုျပဂံသ ေနတိၱ အတၳကထာယ ဋီကာ လို႕တပ္ထားတယ္။

ပထမေန႕မွာ ဘာမွမရေလာက္ေသးဘူးေပါ့။ က်ဳပ္ကလည္း စာၾကည့္တိုက္ကို ေမႊခ်ိန္ ႏွစ္နာရီေတာင္ မျပည့္ေသးဘူး။ ျပီးေတာ့ ေသတၱာထဲမွာ တစ္ဝက္ေလာက္က နန္းေတာ္နဲ႕ဆိုင္တဲ့ အင္းဇယားမွတ္တမ္းေတြျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီက ထြက္ခဲ့ျပီး နန္းေတာ္ကို လွည့္ၾကည့္မိတယ္။ ျမိဳ႕အလယ္ ကြက္လပ္က်ယ္က်ယ္ၾကီးထဲက တိုင္ရွည္ေတြနဲ႕ အေဆာက္အအံုေတြကို နန္းေတာ္လို႕ေခၚတယ္။

အဲဒီအေဆာက္အအံုေတြထဲမွာ ခုလူသစ္ေတြ ဝန္ေနကုန္ၾကျပီေပါ့။ စေလဒင္က လႊတ္ေတာ္နားမွာ ေနတယ္။ တခ်ိဳ႕ဝန္ၾကီးက လႊတ္ေတာ္တက္တုန္း။ စစ္သားေတြက ေနရာအႏွံ။ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းေတြ တိုက္တစ္ခုတည္းမွာေတာင္ စခန္းခ်ေနၾကျပီ။ ေလလံတင္တဲ့ေနရာကိုလည္း ေရာက္တယ္။ က်ဳပ္လိုခ်င္တဲ့ ပစၥမေတြ႕ဘူး

တိုင္းသတင္းေထာက္ မိုလန္ ( Mowlan) ဆီသြားတယ္။ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ၾကိဳဆိုဖို႕မနက္ဖန္ ရန္ကုန္ဆင္းမလို႕တဲ့။ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ဟာ မႏၲေလးကို ေဖေဖာ္ဝါရီ ၁၀ ရက္ေရာက္မယ္။ က်ဳပ္ ႏိုင္ငံေရးမပါဘဲ စကားေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဧကရီဘုရင္မ အလိုေတာ္က်ျဖစ္ဖို႕ သိမ္းေပးခဲ့ျပီ။ ဓားျပေတြ အမ်ားၾကီး ခုအထိဆူတုန္း။ စေလဒင္နဲ႕ ပရင္ဒါဂါတ္ကလည္း အာဏာအျပိဳင္။ ျမန္မာဝန္ၾကီး တခ်ိဳ႕လည္းအရာက်တယ္။ တခ်ိဳ႕မ်ား အဖမ္းေတာင္ခံရေသးတယ္။

အဲဒီေနာက္ ေစ်းခ်ိဳေတာ္နဲ႕ သဇုေစ်းေတာ္ ေရာက္သြားတယ္။ ဒီေစ်းႏွစ္ေစ်းဟာလည္း တြဲေနတယ္။ ဒုတိယေစ်းက အခြံခ်ည္းပဲ။ တခ်ိဳ႕ေနရာမွာေတာ့ အစားအေသာက္နည္းနည္းေရာင္းေနပါတယ္။ ပထမေစ်းကို အေရာက္သြားရတဲ့လမ္းကေတာ့ အံ့စရာလမ္း။ ခ်ိဳင္႔ေတြ ၊ တံတားေတြ။ ျပီးေတာ့ တစ္ျမိဳ႕လုံး မုန္တိုင္းျပီးစလို ပိတ္ေမွာင္ေနတယ္။ မႏၲေလး မွာ ညေနပိုင္းဆိုရင္ အသက္႐ႈက်ပ္ျပီး ေသေလာက္တယ္။ အပုပ္နံ႕ကလည္း ေရွာင္မလြတ္ဘူး။ တိုင္းရင္းသားေတြေနတဲ့ အိမ္ေတြဟာ အိမ္တိုင္ ေျခတံအိမ္ရွည္ေတြနဲ႕။ ဝါးထရံကလည္း အင္မတန္ၾကည့္လို႕လွတယ္။ သစ္ပင္စိမ္းစိမ္းစိုစိုေတြ ဝိုင္းရံေနေလ့ရွိပါတယ္။ ဒီေတာ့ ႐ႈေမွ်ာ္ခင္းကားအေနနဲ႕ စက္ကူေပၚမွာသာ ဆြဲထားရင္ အင္မတန္လွမယ္ေပါ့။

ဘယ္သြားသြားဘုန္းၾကီးေက်ာင္းကိုေတြ႕မယ္။ လမ္းေပၚမွာလည္း ရဟန္းနဲ႕ဆုံမယ္။ သူတို႕ကျဖင့္ ဒီျမိဳ႕မွာ မ်ားကိုမ်ားလြန္းလွတယ္။ ဓားျပ ခုႏွစ္ရာဟာ လုံးဝလြတ္ျငိမ္းခြင့္ရလို႕ ခုပဲ လက္နက္ခ်တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းၾကားရတယ္။ သူတို႕ကို အလုပ္ေပးပါတဲ့။ (အဂၤလိပ္ဘုန္းၾကီး) မတ္ေျပာတာမွန္မယ္။ ဓားျပအႏၲရာယ္က လြတ္ခ်င္ရင္ အစိုးရဟာ လုပ္ငန္းၾကီးၾကီးက်ယ္က်ယ္ေတြက စျပီးလုပ္ရမယ္။ လမ္းေတြက မေဖာက္လို႕ကိုမရဘူးတဲ့။

[mrlynn]

၂၆ ဂ်န္နဝါရီ ၁၈၈၆

မနက္စာ စားအျပီး နန္းေတာ္ေရာက္တယ္။ ဂ်င္နရယ္ ပရင္ဒါဂါတ္ နဲ႕ သိကြၽမ္းခြင့္ရ။ ၾကင္နာတတ္ပံုပဲ။ ဒါေပမယ့္ စကားနည္းလြန္းတယ္။ စကားျဖစ္ရုံေျပာျပီး ထြက္ခဲ့တယ္။ ကာနယ္ဘတ္ဂ်င္ (Budgin) ဦးစီးျပီး နန္းတြင္းပိဋကတ္တိုက္တစ္ခုကို ဖြင့္ၾကည့္ၾကတယ္။ ကေန႕ ေသတၱာႏွစ္လုံးတစ္ပိုင္း ၾကည့္ျဖစ္တယ္။ လုံးဝေက်နပ္စရာပဲလို႕ ေျပာရေလာက္ေအာင္ အၾကိဳက္မေတြ႕။ က်မ္းစာရင္း သုံးေလးခုထဲမွာ က်မ္းအမည္အားလုံးကို အျပဳံလိုက္ထဲ့ေရးထားတယ္။ တခ်ိဳ႕က်မ္းအမည္ေတြက

မဏိဒီပဋီကာ
ဝိသုဒိၵမဂၢဠကထာ
ဓာတုမာလာ
ဝဇိရသာရ
အာပဒါ န႒ကထာ

ျဖစ္တယ္။ အဋကထာ၊ ဋီကာေတြက အလြန္မ်ားတယ္။ အလကၤာစာေပလည္းမ်ားတယ္။ ပါတိေမာကၡ ေတြနဲ႕အလားတူ က်မ္းေတြလည္းရွိတယ္။ ေသတၱာတစ္လုံးထဲမွာ ပိဋကတ္အမည္တူ က်မ္းႏွစ္က်မ္း သုံးက်မ္းဆိုသလိုလည္း ေတြ႕တယ္။ က်ဳပ္က ဒီလိုက်မ္းေတြ ဝင္ေမႊေနေတာ့ အဂၤလိပ္ေတြ လႈပ္လႈပ္ရြရြ ျဖစ္လာတယ္။ သူတို႕အထဲမွာ စာတတ္ေပတတ္ ပညာရွင္ ပါဠိနားလည္တဲ့လူ တစ္ေယာက္တစ္ေလမွ မပါဘူး။

ဂ်င္နရယ္ေနဖို႕ အေဆာင္ေဆာင္အခန္းခန္းနဲ႕ ခမ္းနားလွတယ္။ ေရႊကုလားထိုင္မွာ ထိုင္ျပီး ခိုင္းစရာ ေက်းကြၽန္တစ္ေလွၾကီး။ ကေန႕ သူ႕ဆီဝင္ခဲ့တုန္းက လက္သမားေတြ ေလွစပ္ေနတာေတြ႕တယ္။ ဘယ္သူ႕ဖို႕လဲ ၊ ဘုရင္ခံခ်ဳပ္ ၾကိဳဆိုေရးအတြက္လားမသိ။

[mrlynn]

၂၇ ဂ်န္နဝါရီ ၁၈၈၆

က်ဳပ္ တည္းခိုေနရတဲ့ ဟိုတယ္ကျဖင့္ စုတ္ပဲ့ညစ္ပတ္ပံု ေတြးမရႏိုင္ေအာင္၊ ေျပာမျပတတ္ေအာင္ ရွိပါတယ္။ မေန႕ညက ဂ်ာမန္ႏွစ္ေယာက္ဟာ တစ္ညလုံးအရက္ေသာက္ျပီး ဆူေနၾကတယ္။ ေခြးအူသံေတြနဲ႕ေရာျပီး က်ဳပ္ဘယ္မွာ အိပ္ရႏိုင္ေတာ့မလဲ။ ငမိုက္သား ဟိုတယ္ပိုင္ရွင္ကလည္း တစ္ညလုံးေပ်ာက္ေနတယ္။ တစ္အိမ္လုံးမွာ ေခၚခိုင္းစရာ တစ္လူမွမရွိ။ တစ္သက္နဲ႕တစ္ခါ အခုလို ကိုယ့္အခန္းနဲ႕ကိုယ္ မအိပ္ရဘဲ အခန္းေထာင့္မွာ အိပ္ရတာမ်ိဳး မၾကဳံဖူးဘူး။

ညအိပ္တည္းခိုအိမ္က အခန္းေထာင့္တစ္ေနရာဆိုတာ အခု က်ဳပ္တည္းေနရာကိုပဲ ေျပာတာအေသအခ်ာပါပဲ။ ကန္႕လန္႕ကာကေလးေတာ့ ရွိတာေပါ့။ လမ္းေပၚက ေခြးႏွစ္ေကာင္ အိမ္ထဲဝင္လာျပီး အစာလုတာကို က်ဳပ္ထျပီး သုံးခါေမာင္းထုတ္ရတယ္။ စေလဒင္ (Sladen) က အခု က်ဳပ္ေလ့လာဆဲ ပိဋကတ္တိုက္ဟာ ဘုရင့္ပိဋကတ္တိုက္ မဟုတ္ေသးဘူး။ နန္းတြင္းအဝင္အပါ တစ္ခုပဲျဖစ္တယ္။ ဘုရင့္ပိဋကတ္တိုက္ကိုေတာ့ သိမ္းရပစၥည္းထိန္းေကာ္မီတီက ေစာင့္ေရွာက္ထားတယ္တဲ့။

ကေန႕ရွာေဖြတာမွာလည္း သိပ္ျပီးအျမတ္အစြန္း မရွိလွပါ။ က်မ္းႏွစ္က်မ္းေတာ့ မွတ္ထားမိတယ္။ မဏိသာရဒီပနီ နဲ႕ အမည္ဆန္း ရာဇာဓိရာဇဓမၼစာရဒီပနီ တဲ့။ အဲဒီက်မ္းကို က်ဳပ္နားမလည္ဘူး။ ပါဠိဘာသာေရး ျမန္မာအနက္ျပန္လည္းပါတယ္။

အင္းဝနဲ႕ စစ္ကိုင္းမွာ ဓားျပေတြ ဆူေနတုန္းပဲ။ အင္းဝ ဓားျပအေၾကာင္းကေတာ့ လူ႐ႈပ္ အရက္မူးဂ်ာမန္ရဲ့ထြင္လုံးပဲျဖစ္မယ္။ ဦးကာက ဘုန္းၾကီးဆြမ္းေကြၽးရွိတယ္ဆိုလို႕ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းလိုက္သြားတာကေတာ့ ဆူဆူညံညံနဲ႕ပဲ နိဂုံးသတ္တယ္။ ဘုန္းၾကီးေတြ ဆြမ္းမစားၾကရခင္မွာပဲ က်ဳပ္စိတ္ဆိုးျပီးျပန္လာခဲ့ျပီ။

ဒီဦးကာဆိုတာ လူလိမ္တကာ့ ဘုရင္ပါပဲ။ ပါးစပ္ေျပာေတာ့ မျဖစ္တာမရွိဘူး။ လိုခ်င္တာ ရေစမယ္ဆိုတယ္။ ျပီးခုအထိ ဘာမွ မယ္မယ္ရရ လုပ္မေပးႏိုင္ဘူး။ ဒါေပမယ့္ သူ႕ေဆာင္ရြက္ပံု ေက်နပ္စရာ သိပ္ေကာင္းတယ္လို႕ ရန္ကုန္က သူ႕အၾကီးအကဲဆီ စာေရးေပးပါ ေတာင္းတယ္။ ညေန နန္းေတာ္ဘက္ လွည္းနဲ႕သြားျပီး အျပင္က တစ္ပတ္လမ္းေလွ်ာက္ၾကည့္ခဲ့တယ္။

[mrlynn]

၂၈ ဂ်န္နဝါရီ ၁၈၈၆

လႊတ္ေတာ္မွာစုျပီးရွိေနတဲ့ က်မ္းေတြကို ကေန႕ စစ္ေဆးျပီးတယ္။ ေစာေစာက ေျဖာဖူးသလို အရင္အထက္ထက္က ဝန္ၾကီးေတြပိုင္တဲ့ က်မ္းေတြလည္းေတြ႕ရတယ္။ သဒၶမၼကိတိၱေရးတဲ့ ဝိစိတၱာလံကာရ ဟာ (ကလ်ာဏ သာရျပဳစုတဲ့ ) သုစိတၱာလံကာရ နဲ႕မတူပါဘူး။ ပထမက်မ္းက အလကၤာရ နဲ႕မတူပါဘူး။ ပထမက်မ္းက အလကၤာရနဲ႕ဆိုင္တယ္။ ဒုတိရက်မ္းက ဗုဒၶေဟာၾကားတဲ့ တရားေတာ္ကို သုံးသပ္ခ်က္ပဲျဖစ္တယ္။

ဆဂတိဒီပနီ ဆိုတဲ့ က်မ္းကေတာ့ အမည္ၾကားရုံနဲ႕ ဘာေရးမယ္လို႕ သိေလာက္တယ္။ နိဒါန္းမွာ စိတ္ဝင္စားစရာ ဒီလိုေတြ႕ပါတယ္။
သဒၶမၼ သတိပ႒ာနံ
သုတၱေတာ့ ဇိနဝုတၱေတာ
မ႑ီေတန သၼဳေဃာေသန
ဒီပိတာ ဂတိဒီပနီ။

သာဟိ သကဋဘာသာဟိ
ဒီပိတတၱာ ဒုရႏၷာယာ
သဒၵသတၱာ နဘိညာယ
ဒီပႏၲရနိဝသီနံ။

ဣတိတံ ပရိဝေတၱတြာ
မာဂဓာနံ ရိ႐ုတိၱယာ
ဟိတာယ မႏၵပညာနံ
ဘာသိတာနံ မယာဓုနာ။

ကေန႕ ဝစီသာရ က်မ္း၊ ဝါစီသာရတၱသံဂဟဏၰန က်မ္းဆိုတာေတြ ေတြ႕တယ္။ ျပီးေတာ့ ဝိသုဒိၶ မဂၢ က႒ကထာ ကိုလည္းေတြ႕တယ္။ ေန လ စတဲ့ ျဂိဳလ္ေတြဆိုင္ရာ က်မ္းတစ္ေစာင္လည္းေတြ႕ပါတယ္။ က်မ္းရဲ့ အရင္းအစ အေၾကာင္းသိရတာလည္း စိတ္ပါဝင္စားစရာ ေကာင္းလွတယ္။

ဣတိ ပရမသဒၵါစာရ ဗုဒိၶ
ဝိရိယ ပရ္မ႑ိေတန
ဥတၱမေဂၤါ တိဂု႐ုဟိကတ(ဖာ)
ဒဟရနာမာတိေစယန အတၱနိ
စ ဝုတိၱနာ မာပၸာရနာမေဒသမိၼ
အတိတိ တိၱနာမာနံ ဒြိႏၷံ
အဂဂရာဇုနံ အာစေရယဘူေတန
တိသုေဗဒသု ေကာဝိေဒန
သတၱဟိေတသိနာ တိပိဋက
မဟာေထေရန ဝိရစိတံ စႏၵသူ
ရိယ ဂတိဝိနိစၧယံနာမပကရဏံ သုနိ႒ီတံ

ယခုစေလဒင္ေနတဲ့အခန္းဟာ အရင္ ပိဋိကတ္တိုက္ပါပဲ။ က်မ္းေတြကို အရြယ္ခ်င္းမတူေပမယ့္ ေတာ္ေတာ္ၾကီးတဲ့ ေသတၱာရွစ္လုံးနဲ႕ ထည့္ထားပါတယ္။ က်မ္းေတြရဲ့ အမည္စုံ ၊ အတြဲစုံကို မမွတ္မိေတာ့ပါ။ ဒါေပမယ့္ ပါဠိက်မ္းေတြကို ဒီလိုတစ္ေနရာတည္းမွာ တစ္စုတစ္ျပဳံၾကီးစုထားတာမ်ိဳး ဥေရာပတိုက္က ဘယ္စာၾကည့္တိုက္မွာမွ မေတြ႕ဖူးဘူး။

အထက္ျမန္မာႏိုင္ငံမွာရွိေနတဲ့ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းေတြမွာေတာင္ ဒါေလာက္မ်ားမ်ား စုေဆာင္းျပီး ရွိမယ္မထင္ပါ။ က်မ္းတိုင္း ပါဠိဘာသာနဲ႕ ေရးထားတာမဟုတ္ေပဘူးေပါ့။ ေသတၱာတစ္လုံးမွာဆိုရင္ ျမန္မာဘာသာျပန္ေတြ အျပည့္ပါေနတယ္။ ဒီက်မ္းေတြအားလုံးဟာပဲ အင္မတန္သပ္သပ္ရပ္ရပ္ ရွိေနပါေသးတယ္။ အနားေရႊခ်လို႕။ ဒါေပမဲ့ တခ်ိဳ႕အထုပ္ေတြမွာေတာ့ အလိုအပိုေတြ ပါဝင္ေနျပီဆိုတာလည္း သတိျပဳမိပါရဲ့။ ဒါေတြကို သန္႕စင္ေအာင္ ျပဳလုပ္ပါဆိုရင္ အခ်ိန္အမ်ားၾကီးလိုမယ္။

အခု စာၾကည့္တိုက္ဟာ လႊတ္ေတာ္နဲ႕ဆိုင္တယ္ဆိုေပမယ့္လည္း မႏုက်ယ္ကလြဲလို႕ တရားဥပေဒနဲ႕ဆိုင္တဲ့ က်မ္းရယ္လို႕ မေတြ႕မိဘူး။ မႏုက်ယ္ေတာင္ တခ်ိဳ႕စာရင္းထဲမွာမွ ပါလာတာေတြ႕တယ္။ ရာဇဝင္ေၾကာင္းနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ က်မ္းေတြလည္း အနည္းအပါးေတြ႕ရမယ္။ စာရင္အရ ဒီပစံသ ၊ ဒလဒါ ဓာတုဝံသ ၊ ရာဇသံ ဆိုတာေတြကို ျမန္မာဘာသာနဲ႕ ရွိတယ္လို႕ သိရတယ္။ သဒၵါက်မ္းကေတာ့ အလြန္ေပါပဲ။ အခု မွတ္ခ်က္ေတြကို သာမည အၾကမ္းသေဘာ သိရရုံေရးတယ္။

ေလးရက္အခ်ိန္ယူျပီး ေမႊေႏွာက္ၾကည့္ေပမယ့္ အစုစု အလုပ္ခ်ိန္ နာရီႏွစ္ဆယ္ထက္မပိုပါ။ ျမန္မာေတြရဲ့ က်မ္းစာဆိုတာ ေပရြက္ေပၚမွာေရး၊ သစ္သားက်မ္းညွပ္ ၊ အဝတ္နဲ႕ ပတ္ထုပ္ထားတာျဖစ္လို႕ ဖြင့္ရဖတ္ရတာ မလြယ္ဘူး။ ဒီေတာ့ နာရီႏွစ္ဆယ္ဆိုေပမယ့္လည္း အလုပ္တယ္ျပီးမတြင္ႏိုင္ဘူး။ ကိုင္တြယ္ေနက် မဟုတ္လို႕ပါပဲ။ စာၾကည့္တိုက္ရဲ့ အေနအထားကိုေတာင္ မေျပာမိေသးဘူး။ ခပ္သြက္သြက္ ဝန္ခံခ်င္တာကေတာ့ ဒီစာၾကည့္တိုက္ဟာ အသိပညာ ရတနာသိုက္အေနနဲ႕ ဘယ္ကေလာက္ႂကြယ္စတယ္လို႕ ကြၽန္ေတာ္မခန္႕မွန္းတတ္ပါ။ က်ေနာ္ေျပာတတ္သေလာက္ကေတာ့ ဒီမွာပိဋိကတ္သုံးပုံ အစုံရွိတယ္။ ဗုဒၶေဃာသျပဳစုတယ္ဆိုတဲ့ ဋီကာ တစ္ဆယ့္သုံးက်မ္းရွိတယ္။ တျခား ဋီကာ၊ အႏုဋီကာေတြလည္း အမ်ားၾကီးပါပဲ။

ဗုဒၶစာေပရဲ့ အေရးအပါဆုံး က်မ္းစုျပီး ေနရာျဖစ္ပါတယ္။ အေသအခ်ာသာ ရွာေဖြေလ့လာရရင္ ဥေရာပတိုက္သား ပညာရွင္ေတြၾကားမွ မၾကားဖူးတဲ့ က်မ္းေတြဒီအပံုေတြထဲက ထြက္လာႏိုင္အံုးမယ္လို႕ ကြၽန္ေတာ္ ရဲရဲေျပာႏိုင္တယ္။

[mrlynn]

၂၉ ဂ်န္နဝါရီ ၁၈၈၆

နန္းက် သီေပါမင္းရဲ့ ကုသိုလ္ေရးကို ေလ့လာမိတဲ့အခါ အထူးပဲဆန္းၾကယ္တယ္လို႕ ဆိုခ်င္တယ္။ အေရွ႕တိုင္း ဘုရင္ေတြရဲ့ ထံုးစံနဲ႕အညီ စိတ္ကူးရရင္ ရသလို ေထြေထြရာရာျပင္ျပီး ရက္စက္႐ိုင္းပ် ႏွိပ္စက္ေစာ္ကားထားတဲ့ ျဖစ္မႈေတြကို ေရႊေက်ာင္းၾကီးေတြေဆာက္၊ ေရႊေစတီၾကီးေတြတည္ရင္ ေျပမယ္၊ ေပ်ာက္မယ္၊ ဘဝသံသရာဝဋ္က လြတ္မယ္ထင္တယ္မ်ားလားမသိ။

ကုသိုလ္ေတာ္ေက်ာင္းကို ေရာက္သြားေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ဒီအတိုင္းေတြးမိပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ဆန္းၾကယ္တဲ့ အေဆာက္အအံုျဖစ္တယ္။ ေငြကုန္လည္း အင္မတန္ခံျပီး မြမ္းမံရမယ္ေပါ့။ ခုေတာ့ ဘယ္ၾကည့္ၾကည့္ ပ်က္စီးစျပဳျပီ။ စစ္သားကလည္း ေနရာတကာေတြ႕ရမယ္။ ဒီေနရာမွာလည္း လာျပီးမင္းမူေနၾကတာပဲ။ တံခါးေတြနဲ႕ ေစတီေတြမွာေတာ့ ခ်ထားတဲ့ေရႊက်န္ေသးတယ္။ ပိဋကတ္သုံးပံုေက်ာက္ျပားေတြ ရွိရာမွာလည္းေရႊေတြက်န္ေသးတယ္။ ပထမဆုံး ကြၽန္းတံခါးကို ေရႊခ်ထားတဲ့ ဝင္ေပါက္ကစျပီး ဝင္လိုက္ရင္ ပိဋကတ္ေက်ာက္ျပားေတြကို ေလးတန္း တန္းျပီးထားတာေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။

ေက်ာက္တစ္ခ်ပ္ကို မကရတဏ မုခ္ေလးဘက္ ဖြင့္ထားတဲ့ ေစတီငယ္နဲ႕ အုပ္မိုးထားတယ္။ ပထမဝင္းထဲမွာ အစတစ္တန္းပဲ က်ေနာ္ေလွ်ာက္ၾကည့္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ဝင္းထဲမွာေတာ့ ေက်ာက္ျပား အတန္းႏွစ္တန္းရွိပါတယ္။ ပထမဝင္းထဲမွာ အေပၚေစတီ ေရႊခ်ထားတာေတြက ဝိနယပိဋက ေက်ာက္ျပားေတြထားတယ္။ ေက်ာက္ျပားရွစ္ျပားေပၚမွာ ဘိကၡဳနီပါ စိတိၱယ၊ တစ္ဆယ့္သုံးျပားေပၚမွာ ဘိကၡဳ ပါစိတိၱယ ၊ ေနာက္တစ္ျပားမွာ ဘိကၡဳနီပါတိ ေမာကၡ၊ ေနာက္ျပီး ဘိကၡဳပါတိေမာကၡ၊ ပါရာဇိက(ပါဠိ) ကို ေက်ာက္တစ္ဆယ့္ကိုးျပားမွာ ေတြ႕ပါတယ္။

ဒီအဝန္းအဝိုင္းကို အားလုံး " ကုသိုလ္ေတာ္ " လို႕ ေခၚၾကပါတယ္။ ပထမဝင္းအျပင္တန္းမွာ မဇိၨၽမနီကာယ ၊ စာတစ္ရြက္နဲ႕ ဘယ္က်မ္းကို ေက်ာက္ျပားဘယ္ေလာက္မွာ ေက်ာက္ထက္အကၡရာတင္တယ္လို႕ မွတ္ပါတယ္။ တတိယ ဝင္း အလယ္မွာ ေရႊအျပည့္နဲ႕ ေစတီၾကီးရွိပါတယ္။ ပစၥယံသုံးဆင့္ေပၚမွာ ေခါင္းေလာင္းတင္ထားတဲ့ပံုပါပဲ။ ခပ္ျမန္ျမန္ လွည့္ၾကည့္တာ အဲဒါေတြပဲ သတိထားမိတယ္။ ေအးေအးေဆးေဆး တစ္ေခါက္ေတာ့ လာအုံးမယ္။ တည္းခိုတဲ့စခန္းကို အဲဒီကျပန္ေရာက္ေတာ့ ပြဲစားလူလိမ္က ကြၽန္ေတာ္လိုခ်င္တဲ့ က်မ္းေတြကို သူရွာလို႕ေတြ႕ျပီလို႕ ေျပာလာတယ္။ က်မ္းေတြကိုေတာ့ ယူမလာဘူး။ လိမ္တာပဲျဖစ္မယ္။

မနက္စာက အေတာ္ကိုညံ့တယ္။ အဲဒါစားျပီး စေလဒင္ေတြ႕ဖို႕ နန္းေတာ္ကိုသြားရတယ္။ ဘုရင့္ ပိဋကတ္တိုက္နဲ႕ ပတ္သက္ျပီး သူတို႕မွာ စဥ္းစားျပီး အစီအစဥ္ရွိေနလို႕ တယ္မျပခ်င္ဘူးဆိုတဲ့ သေဘာေျပာတယ္။ အစီအစဥ္ကိုေတာ့ ေဒါက္တာေဖာ့ရွမ္းမားကို ေမးပါတဲ့။ ျပီးေတာ့မွ ကာနယ္အိုင္ရာ (Eyre) ဆီကို စာတစ္ေစာင္ေရးေပးလိုက္တယ္။ ဒီစာနဲ႕ ကြၽန္ေတာ္ အဲဒီ ပိဋကတ္တိုက္ကို သြားပါတယ္။

ဘုရင္နန္းမက်မီက ဒီက်မ္းေတြကို ေရႊအျပည့္ခ်ထားတဲ့ အခန္းထဲမွာ ထားသတဲ့။ က်မ္းထည့္တဲ့စာတိုက္ေတြကလဲ ေရႊဝင္းဝင္းပဲတဲ့။ ဘယ္ေလာက္မ်ားမယ္လို႕ေတာ့ မသိဘူး။ အခု ကြၽန္ေတာ္ေတြ႕ရသေလာက္ ေသတၱာခုႏွစ္လုံး ရွိတယ္။ ေသတၱာေတြကို (က ကာ ကိ ကီ) ဆိုျပီး စာထိုးထားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခုႏွစ္ခုေျမာက္ေရာက္ေတာ့ ခုလိုပဲ ေတြ႕ေနရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အနည္းဆုံး ေသတၱာတစ္ဆယ့္သုံးလုံးေတာ့ ရွိမွာပဲလို႕ ကြၽန္ေတာ္ယူဆတယ္။

ဒီေသတၱာေတြရွိတဲ့ အခန္းထဲမွာေတာ့ ေရာင္းမယ္လို႕ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ပစၥည္းေတြလဲ ဒီအခန္းထဲမွာပဲ ထိုးထည့္ထားတယ္။ ဥေရာပတိုက္ထြက္ စက္ရုံလုပ္ပစၥည္းေတြလဲ အစုလိုက္အပံုလိုက္ပစ္ထားတယ္။ ကြၽန္ေတာ့ စိတ္ၾကိဳက္ ပစၥည္းတစ္ခုပဲေတြ႕တယ္။ ဆင္စြယ္နဲ႕လုပ္တဲ့ ကုလားထိုင္ကျဖစ္သိပ္ေလးတယ္။ ဗုဒၶ႐ုပ္ပြါးေတာ္ တခ်ိဳ႕လည္းရွိတယ္။ ေလ့လာစရာေကာင္းတယ္။ ပထမစာတိုက္ကို ဖြင့္ၾကည့္တဲ့အခါ ျမန္မာက်မ္းေတြပဲေတြ႕တယ္။ ပိုးစနဲ႕ထုပ္ထားတဲ့ ရာဇစံသ က်မ္းတခ်ိဳ႕ ေတြ႕ျပန္တယ္။ လႊက္ေတာ္စာၾကည့္တိုက္မွာ ေတြ႕ခဲ့ရတဲ့
ျမန္မာက်မ္းအေရအတြက္ထက္ မ်ားပါတယ္။

စာတိုက္တစ္ခုထဲမွာ က်မ္းစာရင္းေတြ႕လို႕ ေလွ်ာက္ၾကည့္တဲ့အခါ

ေကသဓာတု ပကာသိနီ
စတုတၳသဂၤါယနာ
သူရိယသိဒၶႏၲပါလိ
လီလာဝတီ
သကၠတာဘိဓာနပါဒ
သာသနာလကၤာရ
ေယာဟယာၾတကလာပ
မဟာဝံသ

ဆိုတဲ့ က်မ္းေတြအျပင္ သာသနာဒီပက ရဲ့ ဋီကာ တစ္ေစာင္လဲရွိတယ္လို႕ သိရပါတယ္။ အဲဒီအက်မ္းေတြတကယ္ ရွိမရွိ စာတိုက္ေတြထဲမွာ လိုက္ေတာ့ မရွာမိဘူး။ ဒီအခန္းထဲမွာ က်ပ္ျပြပ္ေနလို႕ လူအလွည့္ရေတာင္ခက္တယ္။ ကိုလဗက္ ( Colbeck ) ဆိုတဲ့ အဂၤလိပ္ဘုန္းၾကီးလူညံ့ဟာ ကြၽန္ေတာ္အလုပ္လုပ္ေနတုန္းလာျပီး ေႏွာင့္ယွက္ပါေတာ့တယ္။ ပါဠိလို တစ္လုံးမွမတတ္ေပမယ့္ သူကဒါေတြကို အေသးစိတ္စာရင္းလုပ္မလို႕တဲ့။

သူနဲ႕ စကားခဏရပ္ေျပာျပီး အတူတူပဲ အဲဒီအခန္းထဲက ထြက္လာခဲ့ၾကပါတယ္။ လမ္းမွာ အၾကီးအက်ယ္မူးေနတဲ့ ကင္းစစ္သားနဲ႕ဆုံမိတယ္။ မေန႕ကလည္း ဒီအတိုင္းပဲ။ အဲဒီ ကင္းသားေတြဟာ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးခ်ည္းပဲေပါ့။ စစ္သားမွန္ရင္ လူမွန္းသူမွန္းမသိေအာင္ ေသာက္ရတဲ့ သေဘာရွိေနတယ္။ အျပန္မွာ နန္းက်ဘုရင္ အိပ္သြားတဲ့အခန္းကို ျမင္ခဲ့ရတယ္။ အခုေလဒီဒပ္ဖရင္လာရင္ ဒီအခန္းကို ဧည့္ခန္းလုပ္မယ္တဲ့။ ကြၽန္ေတာ္က အျပင္က ျမင္ခဲ့ရတယ္။ ဖန္အသုံးအေဆာင္ အျပည့္၊ ဝင္ေပါက္ထြက္ေပါက္ႏွစ္ခု။ ပိဋကတ္တိုက္ရွိတဲ့အခန္းက ေရႊအျပည့္။